در ایران شکل تازه و نوینی از انقلاب‌های پیاپی در حالِ شدن است – فرج سرکوهی
- اخبار روز
- سه شنبه, ۱۹ مهر ۱۴۰۱
انقلاب علیه حکومتِ دینی، ــ با شاخصه‌های رانتی، نفتی، نظامی، توتالیتر و.. ـ پدیده‌ای نو و تازه در جهانِ مدرنِ پس از رنسانس است پس در بسترِ خود مضمون‌ها، تجربه‌ها، شکل و محتواهای نو آفریده و برای توضیحِ و تبیینِ نظری خود به مفاهیم و نظریههای نو در عرصه تئوری انقلاب نیاز دارد
پیش‌درآمد
محتوای محوری و اصلی همه‌ی انقلاب‌های جهان سرنگونی نظامِ مسلط است اما شکل، نتیجه، فکریه، چگونگی، روند، شعارها و برنامه‌ها، ساختارِ دموکراتیک یا غیردموکراتیکِ آلترناتیو انقلاب‌ها، نه یک‌سان که رنگارنگ است چرا که در جامعه محتوای واحد در شکل‌های متکثر و متنوع تحقق می‌یابد. چنین است که انقلاب‌ها از سوئی شاخصه‌های مشترک دارند و از دیگر سو شاخصه‌هائی که آن‌ها را از یک دیگر متمایز می‌کند.
انقلاب کنونی ایران را نه تنها با نظریه‌ها، مفاهیم و شاخصه‌های مشترکِ برآمده از انقلاب های گذشته که بعلاوه با شناختِ شاخصه‌‌ها، روند و محتوای نو و تازه‌ی آن تحلیل می‌توان کرد چرا که ایرانیان در انقلابی که در حالِ شدن و شکل‌گیری است، دست‌اندرکارِ خلقِ شکلِ تازه و نوینی از انقلاب هستند که تمایز خود را از دیگر انقلاب‌ها تا حد بالائی از ساختارِ واقعی و محتوای قانونی و ایدئولوژیکِ نظامِ مسلط می‌گیرد. در بخشِ چند شاخصه این یادداشت به برخی شاخصه‌های متمایزکننده‌‌ی انقلاب کنونی اشاره می‌کنم.
از منظر شکل و روند می‌توان انقلاب ایران را، تا وضع و جاافتادن نامی مناسب، «انقلاب‌های پیاپی» نامید.
«انقلاب‌های پیاپی»، یا هر نامی که نظریه پردازان بعدها بر بنهند، مجموعه‌ای است از قیام‌ها و انقلاب‌هائی که در روندِ خود بارها و بارها، با فاصله‌ی هربار کوتاه‌تر و عمق و گستردگی هربار بیش‌تر، سر برمی‌کنند تا به پیروزی برسند. این روند در انقلابِ اخیر ایران آغاز شد هرچند این انقلاب در دی ماه ۹۶، آبان ۹۸ و… ریشه دارد. در این روند خلاقیتِ انقلابی نسل‌های جوانِ درگیر در صحنه در خلقِ گفتمان، فکریه، شعارها، خواست‌ها، شبکه‌سازی مویرگی و دیگر شکل‌های سازماندهی مجازی و واقعی تازه و نو و متناسب با موقعیت، شیوه‌های حضورِ فعال در صحنه و… هربار شکوفاتر می‌شود.
چند شاخصه‌ی تازه و نوِ انقلابِ ایران برای تحلیل بیش‌تر:
در انقلابِ کنونی::
۱ ـ* برای نخستین بار در جهان، دست‌کم در جهانِ مدرنِ پس از رنسانس، انقلابی علیه حکومتِ مستیدِ دینی ــ با شاخصه‌های رانتی، نفتی، نظامی، توتالیتر و…، در حالِ شدن و شکل‌گیری است.
انقلاب‌های بزرگِ جهانِ مدرنِ پس از رنسانس علیه نظام‌های سیاسی با ایدئولوژی زمینی بودند. انقلاب علیه حکومتِ دینی، ــ با شاخصه‌های رانتی، نفتی، نظامی، توتالیتر و..ـ ، ، پدیده‌ای نو و تازه است پس تجربه‌ها، شکل و محتواهای نو آفریده و برای توضیح و تبیینِ نظری خود به مفاهیم و نظریههای نو و تازه در عرصه تئوری انقلاب نیاز دارد که به تدریج خلق می‌شوند.
۲ ـ * برای نخستین بار در تاریخِ ایران مضمون‌ها، آئین‌ها، نمادها و شعارهای دینی در انقلاب حضور نداشته و آخوندها و دیگر نیروهای مذهبی، رفرمیست و ..، نقشی در انقلاب ندارند و اغلب برای حفظِ نظامِ دینی مسلط در برابرِ انقلاب ایستاده‌اند.
( یروها و مضمون‌ها و نمادهای دینی در انقلابِ مشروطه و نهضتِ ملی کردنِ نفت نقشِ بسیار و در انقلابِ اسلامی نقش اصلی را داشت ).
۳ ـ* برای نخسین بار در تاریخِ ایران زنان نه نیروی کمکی که نیروی اصلی و پیش‌آهنگِ انقلاب هستند.
۴ ـ* برای نخستین بار در تاریخِ ایران مردانِ نسل‌های جوان علیه تبعیض علیه زنان به خیابان آمده‌اند.
( تبعیضِ همه‌جانبه از شاخصه‌های اصلی حکومتِ اسلامی است که بر همه‌ی «غیرخودی‌ها» تحمیل می‌شود. تبعیض علیه زنان، نیمی از جامعه، بارزترین نمادِ تبعیض است. نفی و قیام علیه تبعیض در وجه ایجابی خود همان خواستِ «برابری شهروندان» است که آن‌را از مهم‌ترین مولفه‌های نظری حقوقِ بشر می‌دانند).
۵ ـ* برای نخستین بار در تاریخِ ایران دموکراسی، حقوقِ بشر و زندگی متناسب با شان و کرامتِ آدمی در قالبِ مبارزه با تبعیض علیه زنان و استبدادِ دینی و… و در شعارِ ایجابی «زن، زندگی، آزادی» به محتوای اصلی انقلاب بدل شده‌اند.
( محتوای محوری «انقلابِ مشروطه» قانون‌خواهی و مشروط کردنِ سلطنت به قانون، محتوای محوری «نهضتِ ملی کردنِ نفت» ملی‌گرائی و محتوای اصلی و محوری «انقلابِ اسلامی» بازگرداندنِ ایران به جامعه پیش ازِ قاجار و نابودی و حذفِ دست‌آوردهای ایران از مشروطه به بعد در عرصه مدرنیته بود.)
۶ـ* برای نخستین بار در تاریخِ ایران جدائی دین از حکومت، راندنِ دین و نهادِ دین (آخوندها) به زندگی خصوصی و… درقالبِ شعارِ «آخوند برو گم‌شو!»؛ «مرگ بر ولایتِ فقیه» و..، از مضمون‌ها و خواست‌های اصلی است.
.۷ـ* برای نخستین بار در تاریخِ ایران انقلابی «لائیک» در حالِ شدن و شکل‌گیری است و نقدِ دین، نقدِ ازخودبیگانگی مقدس، با استقبالِ نسل‌های جوان رو به رو است.
۸ـ* برای نخستین بار در تاریخِ ایران انقلابی بر بسترِ مدرنیته در حالِ شدن و شکل گیری است.
۹ـ* برای نخستین بار در ایران نسل‌های جوان با بهره‌گیری از اینترنت در فضای مجازی و با خلقِ شبکه‌های مویرگی محله‌ها، مدارس و..، نهادهای صنفی و جنبشی و.. در فضای واقعی، شکل‌های جدیدی از سازماندهی مردمی خلق کردهاند.
( حکومتِ اسلامی در سرکوب و حذفِ سازمان‌های سیاسی سنتی مخالفِ خود موفق بود اما معترضان با خلقِ شبکه‌های ارتباطی در فضای مجازی، شبکه‌های مویرگی در محله‌ها و مدارس و..، نهادهای صنفی و جنبشی و… در فضای واقعی بر سیاستِ سرکوبِ اپوزیسیون غلبه کردهاند. این شبکه‌ها، متناسب با روندِ انقلاب‌های پیاپی، در بسترِ تدوامِ انقلاب در هر مرحله‌ای تکامل می‌یابند.
با انقلابِ کنونی، که با عمومی شدنِ شعارِ «زن، زندگی، آزادی»، مبارزه علیه تبعیض و برای زندگی متناسب با شان و کرامتِ آدمی، دموکراسی، عدالت، حقوقِ بشر و..، نقطه عطف یا گره‌گاهی مهم در تاریخِ ما بوده و از تحولی بزرگ در فرهنگِ جامعه خبر داد، ایران پا در مسیر و روندِ انقلاب‌های پیاپی بر بستر مدرنیته نهاد، روندی که سرانجام ما را از استبداد، تبعیض، فقیرسازی و… رها خواهد کرد.