دگرگونی

تاریخ سراسر آشفتگی اوکراین؛ وقتی رؤیای استقلال به کابوس جنگ رسید

این مطلب مروری ست بر رویدادهای مهم در تاریخ سیاسی اوکراین از زمان استقلال در سال ۱۹۹۱ تا آغاز جنگ روسیه با این کشور در سال ۲۰۲۲.

علی رسولی

۱۳ اسفند ۱۴۰۷

اوکراین در دهه‌های پس از استقلال خود از مسکو با چالش‌های مهمی روبرو بوده است. نهاد ناآرام این کشور را سیاستمدارانی رهبری کرده‌اند که نظرگاه متفاوتی نسبت به موقعیت کشورشان داشته‌اند. گروهی از آن‌ها ماندن در مدار روسیه را تجویز کرده‌اند و گروهی دیگر استقلال کشورشان را در گرو قطع وابستگی به روسیه می‌دانند.

اوکراین در سه دهه گذشته در کشاکش دائمی این دو نسخه کاملا متفاوت سرگردان بوده است. به هر ترتیب، روسیه به رهبری پوتین که رویای بازسازی امپراطوری پیشین کشورش را در سر می‌پروراند هم بازیگری مهم در این سال‌ها بوده است. اوکراین کشوری است که روس‌ها نمی‌توانند به آسانی از آن بگذرند، غربی‌ها هم نگاه مشابهی به اوکراین دارند و آن را کلید مهار روسیه می‌دانند.

در اینجا جدول زمانی رویدادهای مهم در تاریخ سیاسی اوکراین از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱ تا آغاز جنگ روسیه با این کشور در سال ۲۰۲۲ آمده است*.

۱۹۹۱

لئونید کراوچوک، رهبر جمهوری سوسیالیستی شوروی اوکراین، از مسکو اعلام استقلال کرد. در همه پرسی و انتخابات ریاست جمهوری، اوکراینی‌ها استقلال را تأیید کردند و کراوچوک را به عنوان رئیس جمهور انتخاب کردند.

۱۹۹۴

کراوچوک در انتخابات ریاست جمهوری از لئونید کوچما، یک عضو سابق حزب کمونیست شوروی، در انتخاباتی که ناظران آن را تا حد زیادی آزاد و منصفانه می‌دانستند، شکست خورد.

۱۹۹۹

کوچما در سال ۱۹۹۹ در یک رأی گیری مملو از بی‌نظمی دوباره انتخاب شد.

۲۰۰۴

ویکتور یانوکوویچ، نامزد طرفدار روسیه، به عنوان رئیس جمهور معرفی شد، اما اتهامات تقلب در آرا، اعتراضاتی را برانگیخت که به انقلاب نارنجی معروف شد. در نتیجه رای‌گیری مجددا تکرار شد و ویکتور یوشچنکو، نخست‌وزیر سابق و البته طرفدار غرب، به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.

۲۰۰۵

یوشچنکو با وعده خروج اوکراین از مدار کرملین و الحاق به ناتو و اتحادیه اروپا قدرت را به دست گرفت. او رئیس سابق یک شرکت بزرگ حوزه انرژی به نام یولیا تیموشنکو را به عنوان نخست وزیر منصوب کرد. جناح طرفدار غرب در اوکراین پس از آنکه قدرت را به دست گرفتند با یکدیگر اختلاف ئیدا کردند و در نتیجه یولیا تیموشنکو از سمتش برکنار شد.

۲۰۰۸

ناتو به اوکراین قول داد که روزی به ائتلاف ملحق خواهد شد.

۲۰۱۰

یانوکوویچ در انتخابات ریاست جمهوری، تیموشنکو را شکست داد. روسیه و اوکراین در ازای تمدید مجوز حضور نیروی دریایی روسیه در یک بندر اوکراین در دریای سیاه، قرارداد گاز منعقد کردند.

۲۰۱۳

دولت یانوکوویچ مذاکرات تجاری و ارتباط با اتحادیه اروپا را در نوامبر به حالت تعلیق درآورد و تصمیم به احیای روابط اقتصادی با مسکو گرفت. این تصمیم با اعتراض گروهی از مردم روبه‌رو شد و ماه‌ها تجمعات گسترده در کی‌یف به راه انداخت.

۲۰۱۴

اعتراضات که عمدتاً در اطراف میدان اصلی شهر  کی‌یف متمرکز شده‌ بود، به خشونت کشیده شد. ده‌ها معترض کشته شدند. همزمان روسیه نیروهای بسیار زیادی را در اطراف کریمه مستقر کرد و در پاسخ به اعتراض جامعه جهانی گفت که قصد برگزاری رزمایش دارد و نه حمله به کریمه.

در فوریه، پارلمان به برکناری یانوکوویچ  رای داد. او قبل از این تصمیم پارلمان از کشور گریخته بود. در عرض چند روز، مردان مسلح، پارلمان منطقه کریمه اوکراین را تصرف کردند و پرچم روسیه را برافراشتند.

مسکو پس از رفراندوم ۱۶ مارس که نشان دهنده حمایت قاطع اهالی کریمه از پیوستن به فدراسیون روسیه بود، این سرزمین را ضمیمه خود کرد.

در ماه آوریل، جدایی طلبان طرفدار روسیه در منطقه شرقی دونباس اعلام استقلال کردند. درگیری‌ها شروع ‌شد و علی رغم آتش‌بس‌های مکرر، تا سال ۲۰۲۲ به طور پراکنده ادامه یافت.

در ماه مه، پترو پوروشنکو، یک تاجر متمایل به غرب در انتخابات ریاست جمهوری اوکراین پیروز شد.

در ماه ژوئیه، یک موشک هواپیمای مسافربری  MH17 را در مسیر آمستردام به کوالالامپور سرنگون کرد و همه ۲۹۸ سرنشین آن کشته شدند. بازرسان مستقل تایید کردند که این هواپیما با موشک نوع روسی سرنگون شده است ولی روسیه تا همین امروز این موضوع را رد می‌کند.

۲۰۱۷

توافقنامه ارتباط بین اوکراین و اتحادیه اروپا به تصویب رسید. این موافقت‌نامه بازارهای تجارت آزاد کالا و خدمات و سفر بدون ویزا به اتحادیه اروپا را برای اوکراینی‌ها تسهیل می‌کند.

۲۰۱۹

یک کلیسای ارتدوکس اوکراینی جدید به رسمیت شناخته شد و کرملین را خشمگین کرد.

ولودیمیر زلنسکی، بازیگر و کمدین سابق، پوروشنکو را در انتخابات ریاست جمهوری آوریل شکست داد و قول داد که با فساد مبارزه کند و به درگیری‌هادر شرق اوکراین پایان دهد. حزب «خادم ملت» زلنسکی در انتخابات پارلمانی جولای هم پیروز شد.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، در ماه ژوئیه از زلنسکی خواست تا درباره جو بایدن، رقیب آن زمانش در رقابت‌های ریاست جمهوری آمریکا و هانتر بایدن، پسر بایدن، در مورد معاملات تجاری احتمالی در اوکراین تحقیق کند. این تماس در نهایت منجر به تلاش ناموفق برای استیضاح ترامپ شد.

مارس ۲۰۲۰

اوکراین اولین قرنطینه خود را برای مهار کرونا آغاز کرد.

ژوئن ۲۰۲۰

صندوق بین‌المللی پول (IMF) بسته ۵ میلیارد دلاری را برای کمک به اوکراین برای جلوگیری از گسترش بحران اقتصادی در نتیجه کرونا تصویب کرد.