تجربه چین برای حل کمبود آب در شمال کشور
اگرچه بیش از ۸۰ درصد منابع آبی چین در جنوب این کشور واقع شده است اما وضعیت مناطق شمالی کشور چندان مساعد نیست به همین دلیل دولت چین برای تامین آب شرب و کشاورزی مورد نیاز مناطق شمالی از جمله پایتخت، بزرگترین طرح انتقال آب جهان را به طول ۱۲۷۶ کیلومتر اجرا کرد. در مناطق شمالی چین رودخانه های زیادی وجود ندارد و این مناطق از بارندگی کمی هم برخوردار هستند به طوری که میانگین دسترسی به آب برای هر نفر در برخی از این مناطق برابر با یک شانزدهم میانگین جهانی است. کارشناسان می گویند کمبود آب در شمال چین ناشی از خشکسالی و بارندگی کم است و افزایش جمعیت و رشد اقتصادی و اجتماعی باعث تشدید این مساله در چین شده است.
از دهه ۱۹۸۰ میلادی تا کنون، میزان بارندگی در شمال چین سال به سال کاهش یافته و بارها خشکسالی در این منطقه روی داده است. همچنین استخراج و استفاده بیش از حد از منابع آبی زیر زمینی نیز باعث بروز خطراتی برای منابع آب در آینده شده است؛ لذا با توجه به توسعه کشاورزی و پیشرفت سریع روند شهری شدن، مساله کمبود آب و آلودگی در شمال چین روز به روز جدی تر شده است.
برخی کارشناسان در این باره پیش بینی کرده بودند که اگر برای رفع این مشکل تدابیری در نظر گرفته نشود، تا سال ۲۰۳۰ منابع آبی در شمال چین به صورت کامل به پایان خواهد رسید. این مساله نیز مانع توسعه اقتصادی و اجتماعی چین شده است.
دولت چین برای حل این مساله، تصمیم گرفت پروژه انتقال آب از جنوب به شمال را به اجرا بگذارد تا با ایجاد یک شبکه آبرسانی ده ها میلیارد تن آب از جنوب چین که از منابع غنی آب برخوردار است به مناطق شمالی خشک و کم آب چین منتقل شود.
پروژه انتقال آب جنوب به شمال چین که شامل سه مسیر انتقال آب بود در سال ۲۰۱۴، اجرای مسیر میانی این پروژه آغاز شد. در مسیر میانی که مهمترین مسیر انتقال آب بود و ۱۲۷۶ کیلومتر طول دارد آب از رودخانه خان به شهرهای پکن و تیان جین منتقل شد، در مسیر شرق نیز که از سال ۲۰۱۳ میلادی آغاز شد آب از حوضه های میانی و پایین رودخانه یانگ تسه به مناطق شمال شرقی کشور منتقل شد. در مسیر غرب هم که هنوز اجرایی نشده است آب های سرچشمه رودخانه یانگ تسه به رودخانه زرد در شمال منتقل می شود. با تکمیل این مسیرها، سالانه ۵۷۰ برابر حجم کل آب دریای خزر در چین جابجا می شود.
شبکه تلویزیون «سی جی تی ان» چین در گزارشی با محور مزایای پروژه انتقال آب جنوب به شمال چین برای ۱۲۰ میلیون نفر از مردم این کشور، نوشت بیش از ۱۲۰ میلیون نفر از مردم مناطق شمالی چین مستقیما از مزایای اجرای پروژه عظیم انتقال آبی که آب را از رودخانه یانگ تسه در جنوب به مناطق مستعد خشکسالی در شمال این کشور هدایت می کند، بهره مند شده اند.
سی جی تی ان با استناد به اظهارات مقامات وزارت منابع آب چین نوشت: پروژه انتقال آب جنوب به شمال چین که یکی از بزرگ ترین پروژه های آبی جهان قلمداد می شود، ۳۹.۴ میلیارد متر مکعب آب را از طریق مسیرهای میانی و شرقی کشور چین و در یک بازه زمانی ۶ ساله، به مناطق خشک در شمال چین هدایت کرده است.
مسیر میانی در نظر گرفته شده در پروژه انتقال آب جنوب به شمال چین برجسته ترین مسیر محسوب می شود که علت آن نیز نقش این مسیر در تامین منابع آبی مورد نیاز مرکز کشور چین است؛ این مسیر از آب انبار «دان جیانگ کو» در استان هوبی واقع در مرکز چین شروع شده و قبل از رسیدن به پکن و تیان جین از استان های «هه نان» و «هه بی» عبور می کند؛ عملیات اجرایی این مسیر تامین آب از دسامبر سال ۲۰۱۴ میلادی شروع شد و سال ۲۰۱۸ میلادی به بهره برداری رسید.
با این حال، اجرای این پروژه ها از آغاز آن مورد بحث و جدل بوده است. مخالفان این پروژه بر این باور بودند که انجام این پروژه هزینه کلانی دارد اما کارآیی اقتصادی آن قابل پیش بینی نیست. آن ها تاکید کرده بودند که اگر آب کافی برای مصرف در شمال منتقل نشود هزینه های آن جبران نمی شود و اگر آب بیش از حد منتقل شود، تاثیر منفی در کشتی رانی در رودخانه یانگ تسه بر جای می گذارد. افزون بر این، برخی کارشناسان نیز به تغییرات محیط زیست و طبیعت در حوضه رودخانه یانگ تسه با انتقال آب آن اشاره کرده بودند.
با این حال، «جانگ گوان دو» کارشناس معتبر منابع آب و عضو فرهنگستان علوم و فرهنگستان مهندسی چین در این باره عنوان کرد: با آن که اجرای این پروژه بسیار پیچیده بوده و هزینه کلانی برای آن مصرف شد، اما با توجه جدیت کمبود آب در آینده و تهدید زندگی مردم در شمال چین، اجرای آن ضروری بود.
به این ترتیب، کارشناسان چین با تحلیل و برنامه ریزی دقیق تأکید کردند که همزمان با اجرای پروژه انتقال آب، پروژه های دیگری از جمله توزیع منطقی آب، حفظ آب و خاک و پاسداری از محیط زیست نیز اجرا شود.
با راه اندازی این پروژه، آب از طریق کانال بزرگ پکن – هانگ جو و کانال های موازی آن جاری شد. با راه اندازی این مسیر انتقال آب، تغییرات بزرگی در امتداد آن پیدا شد به طوری که آب مورد استفاده زندگی روزمره مردم، صنایع، کشاورزی و کشتیرانی تامین شده است.
توسعه صنایع سنگین و کشاورزی در ده ها سال گذشته باعث شده است که برخی آب های شرقی چین به فسفات و نیترات آلوده شود. بنابراین، دولت چین صدها میلیون یوان سرمایه را به تصفیه آب و زدودن آلودگی آب ها اختصاص داد به طوری که تنها در بخش استان جیانگ سو ۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون یوان به این منظور اختصاص داده شده و صدها کارخانه آلاینده از جمله کارخانه های سیمان، ذغال سنگ و کاغذ سازی تعطیل شد.
بر اساس این گزارش، در امتداد مسیر انتقال آب در کنار کانال بزرگ پکن – هانگ جو بیش از ۱۰ کارگاه بازیافت زباله راه اندازی شده و از تمامی کشتی ها در این کانال خواسته شده است که هر سه روز و یا در هر حرکت یک طرفه خود باید یک بار زباله های خود را به کارگاه تحویل دهند. در غیر این صورت مورد جریمه واقع می شوندو با این اقدامات، آلودگی از بین رفته و کیفیت آب بهتر می شود.
به غیر از بهبود کیفیت آب، بلایایی چون خشکسالی و سیلاب در امتداد مسیر انتقال آب نیز کاهش یافته است. این یکی دیگر از مزایای اجرای پروژه به شمار می رود. بخش بزرگی از مشکل بخش «زائو هه» شهر سو جیان که ارتفاع کمی از سطح آب داشته و در گذشته بسیار شاهد سیلاب و خشکسالی بود، با راه اندازی این کانال انتقال آب حل شد زیرا در زمان خشکسالی امکان استفاده از آب کانال وجود دارد و در زمان سیلاب، آب ها به کانال منتقل می شود.
همچنین با نوسازی مسیر رودخانه، کشتیرانی در برخی حوضه های رودخانه که در گذشته از امکانات کشتیرانی برخوردار نبود میسر شده است. بر اساس این گزارش، ظرفیت اضافه شده حمل و نقل کانال بزرگ پکن – هانگ جو به ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسیده که برابر با ظرفیت حمل و نقل مسیر راه آهن پکن – شانگهای است. به این ترتیب، این کانال بزرگ نیز پس از رودخانه یانگ تسه به دومین کانال طلایی حمل و نقل آبی تبدیل شده است.
انتظار می رود که پروژه انتقال آب جنوب به شمال چین به عنوان بزرگ ترین پروژه آبی جهان بخش بزرگی از مشکلات مربوط به کم ابی شمال چین از جمله بی آبی و مهار آلودگی آب، پاسداری از محیط زیست، مهاجرت ساکنان و مدیریت توسعه را حل و فصل کنند.
الف، ایرنا