دگرگونی

 

قبل از شروع انقلاب مشروطیت، خبری از اعتصاب، اعتراض، تشکل و شیوه تفکر سوسیالیستی در بین نیروی کار نبود. با گسترش فعالیت نیروهای ضد استبدادی و آزادیخواه به ویژه با تاثیر پذیری کارگران ایرانی شاغل در صنایع نفت باکو از اعتصابات حق طلبانه کارگران منطقه  رویدادهای مهمی در جنبش طبقه کارگر و مردم ایران از انقلاب مشروطیت تا ایجاد اولین اتحادیه کارگری و نخستین اعتصاب کارگری با خواست رفاهی اقتصادی و اجتماعی در جامعه ایران پدید آمد.

به گواهی تاریخ در  ایران هیچ تغییر وتحول اجتماعی از  آذر۱۲۹۹ تا تیر ۱۴۰۰ بدون دخالت کارگران نفت صورت نگرفته است. نمونه برجسته آن  رویداد سال ۱۳۵۷ است که نظام سلطنتی توسط مبارزات کارگران به ویژه کارگران نفت به زباله دادن تاریخ سپرد شد.امروز باردگر نفتگران به میدان آمده اند تا شاهد ورق خوردن شکل نوینی از مبارزه حق طلبانه و تشکل یابی کارگران باشیم.

کارگران ایرانی شاغل در پالایشگاه نفت آبادان برای نخستین بار در آذر ۱۲۹۹ (دسامبر ۱۹۲۰) در همبستگی با دو هزار کارگران هندی پالایشگاه نفت آبادان برای مطالبه‌‏ی دستمزد بیشتر و بهبود وضع معیشت‌شان اعتصاب کرده بودند دست از کار کشیدند و به اعتصاب کارگران هندی پیوستند. همبستگی و گستردگی اعتصاب مدیران شرکت نفت را وادار کرد تا به پذیرش برخی از خواسته‏‌های آنان تن دهند (در این زمان کارگران شاغل در شرکت نفت به ۱۲۳۴۲ می‏‌رسید که از اینان ۳۶۱۶ نفر هندی و ۸۴۴۱ تن ایرانی و بقیه از ملت‏‌های دیگر بودند)

اعتصاب دوم پالایشگاه آبادان در اسفند ۱۲۹۹ (مارس ۱۹۲۱)شروع شد. خواست کارگران در این اعتصاب اضافه دستمزد بود. در این اعتصاب شرکت ایران و انگلیس نخست از شیخ خزعل خواست تا تمامی اعتصابگران ایرانی را بازداشت کند، که کرد. سپس کارگزاران استعمارانگلیس با بازگرداندن ۲۰۰۰ کارگر اعتصابی هندی را با دو کشتی به کشورشان با گماردن کارگران ذخیره به اعتصاب پایان دادند.

در سال ۱۳۰۶ بر بستر مبارزات اعضای شورای متحده و فعالین کارگری در صنعت نفت به ویژه فعالینی همچون رفقا یوسف افتخاری، علی شرقی، علی امید، میرایوب شکیبا و رحیم همداد، تشکل پذیری کارگران در آبادان شتاب بیشتری به خود گرفت و در اثر فعالیت شبانه روزی مجموعه جنبش طبقاتی کارگران – جمعیت کارگران نفت جنوب – بوجود آمد. این تشکل درابتدا به شکل یک سازمان کارگری نیمه مخفی فعالیت می کرد. اولین گردهمائی این تشکل با شرکت ۲۰۰ نفر برگزارشد، در این جلسه شرکت کنندگان تصمیم گرفتند علیه زورگوئی ها و نفاق افکنی شرکت نفت ایران و انگلیس مبارزه کنند.

در اوایل بهمن ماه سال ۱۳۰۷(اخر ژانویه ی ۱۹۲۹) دومین جلسه – جمعیت کارگران نفت جنوب – با شرکت ۳۰۰۰ کارگر نفت برگزارمی شود، اعضای جلسه علاو بر تصمیم برگسترش فعالیت های خود خواهان تجدید نظر در امتیاز نفت جنوب، خواست های رفاهی – اجتماعی و اعتصاب در اول ماه مه  می شوند. باوجود اینکه شرکت ۹۳ نفر از فعالین و کارگران عضو اتحادیه را بازداشت می کند روز۴ ماه مه ۱۹۲۹(۱۴ اردیبهشت۱۳۰۸) ساعت ۸ صبح  اعتصاب عمومی هزاران کارگر شرکت نفت ایران و انگلیس با خواست های رفاهی و سیاسی شروع می شود. خواست های کارگران اعتصابی به قرار زیر بود:

افزایش حقوق تا %۱۵، تامین مسکن،  تقلیل ساعت کار روزانه،  تعیین حقوق بازنشستگی برای کارگرانی که در جریان کار علیل می شوند و خانواده آنان،  مرخصی سالانه،  به رسمیت شناختن اتحادیه های کارگری، به رسمیت شناختن روز اول ماه مه به عنوان روزکارگر، آزادی کارگران زندانی، هفت ساعت کار برای جوانان کمتر از۱۸ سال در این اعتصاب تمامی بخش های کارگری شرکت نفت جنوب شرکت داشتند.

شرح حال اعتصاب کارگران نفت جنوب توسط یک گارگر به شکل زیبا سروده شد:

بیان اعتصاب تیر ماه ۱۳۰۸به شعر

یک، دو، سه، چهار.

یک، دو – یک، دو

اردوی دولت صف اندر صف، شتابان سوی جنگ،

با تفنگ و شصت تیر و توپ قلعه کوب؛

روی دشت از گرمی خورشید. سوزان چون تنور،

هر طرف گرد سپاه و هر زمان غوغا و شور،

ز آن طرف جمعی گرسنه، کف به لب، در دست سنگ؛

چیست غوغا، کیست دشمن؟- فعله نفت جنوب.

کارها  تعطیل و از  هر  سو ندای اعتصاب ! …

(بی ثمر اقدام و سعی  « صاحبان » تیره بخت، –

در تقاضاهای  خود پیر  و  جوان استاده سخت) .

***

اندر ایران  کس  ز شاه  و  دولت  و اشراف  دزد

هیچگاه  از  حال  زار رنجبر آگاه نیست.

زیر استثمار،  هر مه  رنجبر می رود هزار؛

فعله از جان  گشته  سیر  و  زارع  از ده  در فرار؛

رحم  نبود  در  دل این جمع  بی انصاف  دزد،

چاره  ساز  فعله،  شیخ  و پارلمان  و شاه  نیست  :

انقلابست  آنکه سازد  چاره،  آری انقلاب ! ..

(    یک طرف اردوی دولت، فوج سرباز و پلیس؛

وز دگر سو- کشتی جنگی،  قوای  انگلیس   ).

یک،  دو،  سه،  چهار.

دولت  ایرانی  و  سرمایه دار خارجی

بهر دفع  فعله  محکم    بسته  عقد اتحاد.

لشکر سرمایه  و افواج  زحمت  رو به روی؛

ناگهان  فرمان  «حمله»  شد  بلند از چارسوی…

الغرض با  حکم  شاه  جیره  خوار  خارجی.

از  پس  جلادی  و  کشتار  و  جنگ  و گیر و دار :

شامگه  صد تن   جوان   کارگر  در حبس و بند.

این بود، – ارباب  گفت – آری  سزای  انقلاب !

درس  اول  باشد  این – یک فعله  گفت در جواب!

• کارگر

با آزاد شدن کارگران زندانی بعداز فروپاشی دیکتاتوری بیست ساله رضا شاه در شهریور۱۳۲۰ جنبش کارگری با برخورد داری از تجربه مبارزاتی گذشته بدون اتلاف وقت به پای ایجاد سندیکاها و اتحادیه های کارگری در سراسر کشور  رفت و با متحد شدن تشکل های کارگری و ایجاد «شورای متحده مرکزی کارگران و زحمتکشان ایران» به عنوان تنها تشکل کارگری سراسری که مورد قبول تمام گروه ها و احزاب موجود بود، دولت و وزارت کار را مجبور به رسمیت شناختن شورای متحده مرکزی کرد.

کارگران متشکل درشورای متحده توانستند در یک مبارزه متحدانه در سال۱۳۲۳ لایحه ی قانون کار را به دولت تحمیل کند. دراین لایحه ۸ ساعت کار در روز، دوهفته مرخصی سالیانه با استفاده از حقوق، ۶هفته مرخصی برای زنان کارگر باردار، منع استفاده از کار کودکان کمتر از۱۲ سال و تامین بیمه های اجتماعی پیش بینی شده بود.

یک سال بعد از ایجاد، شورای متحده اولین اعتصاب ۶ روزه را در خرداد ۱۳۲۴ که در آن بیش ازهزار نفر از کارگران نفت کرمانشاه شرکت داشتند، علیه شرکت نفت سازمان داد.

درسال ۱۳۲۵در نتیجه مبارزات متحد کارگران علاوه بر موارد ذکر شده در لایحه ی سال ۱۳۲۳ تعطیلی  روز اول ماه مه نیز به عنوان روز همبستگی بین المللی کارگران با استفاده از دستمزد در قانون کار به دولت تحمیل شد و به تصویب مجلس شورای ملی رسید. طبقه کارگر ایران به ویژه کارگران صنایع نفت در این سال ها به مثابه پیشاهنگ مبارزات مردم توان بالقوه و بالفعل خود را با برگزاری اعتراضات و اعتصابات علیه تسلط امپریالیسم انگلیس بر منابع فسیلی کشور درعمل نشان دادند.

در۱۰ اردیبهشت۱۳۲۵به مناسبت روز کارگر یک هزار کارگر نفت آغاجاری علیه ستمگری  شرکت اعتصاب کردند. کارگران نفت با تجربه آموزی از مبارزات جنبش های کارگری ۱۲۸۶ تا ۱۳۰۸با رعایت اصول مخفی کاری و پنهان کاری به ابتکار «علی امید» و دیگر کارگران جان به در برده از زندان های رضاشاهی موفق به سازماندهی بزرگترین اعتصاب جنبش کارگری در ایران و خاورمیانه شدند. در این اعتصاب علاوه  بر خواست های رفاهی،  کارگران خواستار عدم دخالت شرکت نفت درمسائل سیاسی کشور، انحلال شعبه سیاسی، برکناری مصباح فاطمی استاندار خوزستان، آزادی قلم و بیان، آزادی اجتماعات و اجرای کامل قانون کار بودند.

کارگران سراسر کشوردر پشتیبانی از مبارزات کارگران صنعت نفت با شعار دست امپریالیست ها از ایران کوتاه به خیابان ها ریختند. درتجمع اعتراضی روزکارگر، کارگران با شعار« الغاء امتیاز نفت جنوب و طرد انگلیس ها» برای اولین بار در تاریخ علنأ خواست ملی کردن صنعت نفت را مطرح کردند.

امروز بربستر  صد( ۱۰۰) سال تجربه مبارزه،  اعتصاب کارگران پروژه ای صنایع نفت و پتروشیمی ایران از۲۹ خرداد ماه شروع شد.  در مرحله نخست کارگران پروژه ای شرکت فراب نیروگاه بیدخون برای افزایش دستمزد و ۲۰ روز کار و ۱۰ روز مرخصی در ماه، اعتصاب را شروع کردند، دامنه اعتصاب به سرعت باور نکردنی به مراکز صنعتی گسترش یافت. تا امروز بیش از ۹۶ مجتمع  تولیدی، پالایشگاه و سکوی نفتی وارد اعتصاب شدند و از خواست کارگران حمایت می کنند.

بدون مبالغه باید قبول کرد فعالین کارگری با سازمان دادن این اعتصاب خلاقیت غیرقابل تصوری از خود در همبستگی و حفظ هویت سازمان دهندگان اعتصاب به نمایش گذاشتنه اند که نکته مهمی  در پیشبرد اعتصاب  به حساب می آید.

می توان به جرت گفت سرنوشت این اعتصاب به هر شکلی رقم بخورد کارگران صنایع نفت و پتروشیمی با این سطح پشتیبانی  داخلی و خارجی و سازماندهی بی نظیر در سایه اتحاد و همبستگی با تکیه به نیرو خود در مبارزه با صاحبان کارنه تنها از منظر اجتماعی ورسیدن به خواست های خود پیروز هستند بلکه از دیدگاه سازماندهی ، سبک کار و شیوه تفکر صفحه  نوینی بر تاریخ مبارزاتی جنبش کارگری افزوده اند که می تواند سکوی پرش طبقه کارگر برای  دست یافتن به یک زندگی بهتر در آینده باشد.